بیانیه مرکز صلح و محیط زیست به مناسبت روز جهانی‌ مقابله با آثار جنگ و درگیری های مسلحانه بر محیط زیست

همزمان با ششم نوامبر،‌روز جهاني مقابله با آثار جنگ و درگيري هاي مسلحانه بر محيط زيست،‌ مركز صلح و محيط زيست ايران بيانيه اي صادر كرد. در بخشي از اين بيانيه آمده است: «دنیا تاکنون شاهد جنگ‌های زیادی بوده که به نام تامین امنیت، عدالت و صلح رخ داده اند، اما در همه این جنگ ها از همان ابتدا محیط زیست و منابع طبیعی قربانیان ساکت بوده اند. بنابراین جا دارد از اعضای جامعه بین‌الملل و کشور‌های طرف اختلاف مصرّانه درخواست شود تا به جای درگیری به خویشتن داری، گفت و گو و حل مسالمت آمیز درگیری‌ها روی آورند. »
متن كامل اين بيانيه بدين شرح است:
جوامع انسانی همواره تلفات و صدمات جنگ‌ها را با شمارش تعداد کشته‌ها و زخمی‌های نظامی و غیرنظامی، خرابی شهرها، روستاها و معیشت افراد معین کرده و به همین دلیل محیط زیست معمولا قربانی فراموش شده جنگ بوده است. در عین حال تخریب محیط زیست در اثر مناقشات مسلحانه سبب می شود زندگی‌ اقشار آسیب پذیر مورد تهدید قرار گرفته و با به خطر انداختن چشم انداز صلح پایدار، دور باطل تخریب رقم زده شود.
در خاورمیانه از افغانستان گرفته تا عراق، سوریه، لبنان و بحرین و در آفریقا از لیبی‌ گرفته تا مصر، سودان و کنگو، همه با درگیری‌های مخرب روبرو بوده اند. درگیری هایی که طی آن برای دست یابی‌ به مقاصد سیاسی و نظامی، مردم و زیست بوم مورد هدف قرار گرفته اند. اما در میان هزینه‌های انسانی‌ و اقتصادی مصیبت بار جنگ، اثرات مخرب بر محیط زیست و معضلات فراوان و بلند مدت آن مغفول مانده است. در حالی که خسارات وارده بر منابع آب و خاک و تنوع زیستی از این رهگذر می تواند در مواردی غیر قابل برگشت باشد و یا برای چندین نسل جبران نشود.
خسارات زیست محیطی‌ ناشی‌ از جنگ و خشونت و نیز فروپاشی نهاد‌های ذی ربط بعد از جنگ، امروزه بهداشت، معیشت و امنیت نوع بشر را در اغلب کشور‌ها مورد تهدید قرار می دهد. در عراق، خشک شدن نیزار‌ها و هورهای جنوب عراق در دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ نمونه ای از هدف قرار دادن عامدانه اکو سیستم برای دست یابی‌ به اهداف سیاسی و نظامی دولت صدام حسین بوده است. این اتفاق در حالی که اثرات مستقیم و فوری بسیار گسترده ای بر زندگی‌ مردم عراق داشته، دارای آثار درازمدتی نیز مانند آلودگی هوا و آکندگی هوای منطقه و حتی بسیاری از شهرهای ایران از ریزگرد‌های معلق بوده است.
مطالعات اخیر نشان می دهد دست کم ۱۰۰ منطقه در عراق با اورانیوم ضعیف شده و اثرات سلاح‌های رادیواکتیو انگلیسی‌ و آمریکایی در طول دو جنگ خلیج فارس، آلوده شده اند. گزارش های مشابهی‌ نیز در مورد بوسنی و هرزه گوین و کوزوو وجود دارد. برخی‌ ناظران معتقدند سلاح‌های مشابه در جنگ اخیر لیبی‌ نیز به کار رفته است. هر چند برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد (یونپ) و سازمان بهداشت جهانی‌ گزارش های ارزشمندی در این باره ارائه کرده اند، ولی‌ مطالعات بیشتر و نیز پروژه‌های پاکسازی برای این مناطق هنوز عملی‌ نشده اند.
از زمانی‌ که تخریب بیش از ۶۰۰ چاه نفتی‌ در کویت در پایان جنگ اول خلیج فارس سبب آلودگی های وسیع شد، محیط زیست شکننده این منطقه بخش زیادی از تنوع زیستی‌ و ظرفیت تولیدی خود را از دست داده است. دهه ها جنگ خانمانسوز در نوار غزه نیز  منابع آب های زیر زمینی‌ بیش از یک و نیم میلیون فلسطینی را که برای آشامیدن و کشاورزی به آنها وابسته اند به شدت آلوده کرده است. افغانستان نیز پس از سال ها جنگ و ستیز داخلی‌ از بحران‌های محیط زیستی‌ مشابهی‌ رنج می برد. شرایطی که در انتظار سوریه نیز هست.
یکی‌ از اثرات معمولی‌ و مخرب درگیری های داخلی‌، آوارگی انبوه مردمانی است که از خشونت و عدم امنیت فرار می کنند. جا به جایی جمعیت در چنین حد و اندازه ای نه تنها سبب رنج و عذاب مردم و اختلال در فعالیت‌های اقتصادی شده، بلکه موجب خسارات شدید به محیط زیست به ویژه در مناطق خشک و لم یزرع یا مناطقی که از لحاظ زیست محیطی در درجه پستی قرار دارند، می شود. آوارگی بیش از ۲ میلیون نفر در دارفور در سال ۲۰۰۳، موجب بیابان زایی شدید، تنزل کیفیت خاک و بهره برداری بیش از حد از منابع آب های زیر زمینی‌ اطراف اردو‌گاههای پناهجویان شد.
از سوی دیگر تکنیک‌ها و سلاح‌های مدرن جنگی به سرعت در حال توسعه بوده و بالقوه عواقب مصیبت باری برای نوع بشر و محیط زیست دارند. در همین حال درگیری‌های زیادی، سال‌های سال حتی دهه‌ها به صورت زخمی چرکین ادامه پیدا می‌کنند و به تدریج جراحات خود را بر منابع طبیعی آشکار می سازند.
بنابراین از آنجا که محیط زیست و منابع طبیعی برای تثبیت صلح و توسعه پایدار حیاتی‌ هستند، ضرورت دارد مقررات بین‌المللی برای جلوگیری از درگیری‌های مسلحانه و هدف قرار دادن محیط زیست به هنگام مخاصمات تقویت شود. چنانچه منابع طبیعی به عنوان منابع تامین معیشت و زندگی‌ مردم، خسارت دیده یا تخریب شوند هیچگونه صلح پایداری متصور نخواهد بود.
ساز و کارهای حقوقی بین‌المللی موجود برای جلوگیری از تخریب عامدانه و آلوده کردن منابع طبیعی در زمان جنگ، کافی‌ نیست. مرور کلی‌ ساز و کارهای موجود مصراً به دولت‌ها و سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی توصیه می شود تا آنها را به صورتی کارآمد و موثر با پشتوانه حقوقی کافی‌ و نیز با تقویت ظرفیت‌های ملی‌ در جهت جلوگیری
از تخریب محیط زیست در زمان جنگ به کار بندند.
دنیا تاکنون شاهد جنگ‌های زیادی بوده که به نام تامین امنیت، عدالت و صلح رخ داده اند، اما در همه این جنگ ها از همان ابتدا محیط زیست و منابع طبیعی قربانیان ساکت بوده اند. بنابراین جا دارد از اعضای جامعه بین‌الملل و کشور‌های طرف اختلاف مصرّانه درخواست شود تا به جای درگیری به خویشتن داری، گفت و گو و حل مسالمت آمیز درگیری‌ها روی آورند.
مرکز غیردولتی صلح و محیط زیست که هر ساله اقدام به برگزاری نشستی به مناسبت 6 نوامبر و گرامیداشت «روز جهانی‌ مقابله با آثار جنگ و درگیری های مسلحانه بر محیط زیست» می کند، امسال با صدور این بیانیه، تهدیدات جنگ را بر بنیان تمامی اهداف توسعه پایدار مورد توجه قرار داده و از جوامع و سازمان‌های بین‌المللی می خواهد در جهت صلح و حفظ تنها کره مسکون برای بشر بیش از پیش در انجام تعهدات خود تلاش کنند.

پیوند این مطلب در تارنمای رسمی مرکز صلح و محیط زیست

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.