Article
تجربه های موفق – سال های ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۴
سازمان غیر دولتی نه جزئی از دولت است و نه بخشی از بازار، غیرانتفاعی و غیر سیاسی است و برای ارتقای ارزش‌های خاصی كه در بیانیه ماموریت خود مطرح كرده است به وجود می‌آید.
چهار نسل از سازمان‌های غیر دولتی توسعه مدار در نظر دیوید کورتن عبارتند از:
- نسل اول – این سازمان‌ها با امداد رسانی و امور رفاهی سر و کار داشته‌اند.
- نسل دوم – به توسعه اجتماعات می‌پرداختند.
- نسل سوم – درگیر توسعه نظام‌های پایدار بودند.
- نسل چهارم – با جنبش‌‌های مردمی سروکار داشت.
این چهار نسل الزاماً یك سلسله تكاملی از شكل‌گیری سازمان‌های غیر دولتی نیستند بلكه نمایان‌گر مقیاس، حیطه و شعاع تاثیر گذاری آنها هستند و به موازات رشد این سازمان‌ها این نسل‌ها بوجود آمده‌اند.
طیف فعالیت‌های سازمان‌های غیردولتی نه تنها امداد رسانی، امور رفاهی و توسعه جوامع را شامل می‌شود، بلکه حمایت، اعمال نفوذ، آموزش توسعه، اصلاحات حقوقی، کارآموزی، تشكیل شبکه‌های ملی و بین المللی، بسیاری از صورت‌های ترویج و ایجاد همبستگی را نیز در بر می‌گیرد. این کارکردها و مسوولیت‌ها، که برخی از آنها جدید نیز هستند، به همراه جایگاه نسبتاً مناسبی كه این سازمان‌ها به تازگی در عرصه‌های مختلف به آن دست یافته‌اند، این چالش را فرا روی آنها قرار می‌دهد که نیازها و فرصت‌ها را با جدیت بیشتری تحلیل کنند و در ضمنِ به اشتراك گذاشتن الگوها و تجربه‌های موفق، توانایی خود را برای انجام فعالیت‌هایشان بهبود بخشند.
كتاب پیش‌رو نیز اقدامی است در همین راستا كه سعی نموده با در نظر گرفتن برخی معیار‌ها و شاخص‌هایی كه در حال حاضر برای بررسی وضعیت برنامه‌ها و پروژه‌ها به كار می‌رود، برخی از فعالیت‌های انجام گرفته توسط سازمان‌های غیردولتی در ایران را مورد تحلیل قرار دهد، تا بتوان از طریق آنها تجربه‌ها و درس‌هایی برای انجام كارهای بهتر دست یافت.
در مطالعه این كتاب بایستی به این نكته توجه داشت كه تجربه‌ها و فعالیت‌های معرفی شده تنها به برنامه‌ها و پروژه‌های انجام شده توسط سازمان‌های غیردولتی مربوط می‌شود و انتخاب آنها نیز تنها بر پایه دانش و جستجوی نویسندگان و با توجه به محدودیت‌های زمان نگارش صورت گرفته است. بدون شك فعالیت‌های موفق و ارزنده‌ای به ابتكار نهادهای دولتی و غیردولتی دیگری در نقاط مختلف كشور و در عرصه‌های مختلف اجتماعی انجام شده است كه در این كتاب اشاره‌ای به آنها نشده است. شاید بتوان گفت كه این كتاب تلاش می‌كند تا زمینه انتقال تجربه‌ها و ارایه درس‌های آموخته را برای سایر سازمان‌ها و علاقمندان این عرصه فراهم نماید و موجب خلق ایده‌های جدید نیز گردد.
نكته دیگر اینكه هر پروژه به صورت واحد و مستقل باید نگریسته شود و نباید الزاماً با سایر موارد مقایسه گردد، چرا كه هر یك دارای ویژگی‌های خاص خود بوده و در فضا و شرایط مختص خود شكل گرفته‌اند و اگر بخواهیم به دنبال وجوه مشتركی در بین فعالیت‌های معرفی شده بگردیم باید گفت كه این فعالیت‌ها تلاش‌هایی مبتنی بر عشق و علاقمندی و مسوولیت‌پذیری اجتماعی مجریان آنها بوده است كه توانسته‌اند با میل به یادگیری و آزمون و خطا در فضایی كه زیرساخت‌ها، ابزار، روش‌ها، قانون و پشتوانه مادی مشخص و مدونی برای چنین فعالیت‌هایی وجود ندارد به موفقیت‌های نسبی دست‌یابند.
ملاحظات و حساسیت‌هایی نیز برای انتخاب نام كتاب وجود داشت، تا انتظار بیش از حدی در خصوص محتوای كتاب بوجود نیاید و همچنین عنوان كتاب زمینه قضاوتی یك جانبه و نادرست را در خصوص تجربه‌های معرفی شده، بوجود نیاورده باشد. هیچ پروژه‌ای نمی‌تواند الگو و یا نمونه كاملی باشد بلكه هر كدام از آنها با توجه به شرایط و موقعیت خاص خود می‌توانند به طور نسبی موفق باشند و دستاوردهای مناسبی را نیز كسب كرده باشند. در این كتاب نیز سعی شده است تا با بوجود آوردن زمینه تحلیل این پروژه‌ها، اهداف، نتایج، انتظارات، فعالیت‌ها و دستاوردهایشان به نحو مناسب‌تری ارایه و معرفی گردند.
ذكر این نكته نیز ضروری به نظر می‌رسد كه هدف از انتشار این كتاب ارائه یك معنی واحد از نظارت و ارزشیابی، مستندسازی یا معرفی یك نمونه برتر نمی‌باشد و تلاش نویسندگان کتاب بر این بوده است تا با كنار هم قرار دادن تجربه‌ها، بررسی تلاش‌ها، ثبت تجربیات و درس‌های آموخته و به اشتراك گذاشتن آنها گامی هر چند كوچك در جهت ظرفیت‌سازی برای گسترش فعالیت سازمان‌های غیر دولتی در كشور ایران برداشته شود.
این كتاب جلد اول از یك مجموعه دو جلدی است كه در آن ضمن ارایه برخی مفاهیم كلی و معیارهای بررسی فعالیت‌های سازمان‌های غیر دولتی، بر اساس آنها سه تجربه موفق نیز مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته‌اند و انشاالله در جلد دوم كتاب نیز سعی خواهد شد با توجه به تجربه‌های به دست آمده تعداد بیشتری از فعالیت‌های سازمان‌های غیردولتی معرفی و تحلیل گردند.
امید است مرجعی رسمی و مشخص تعیین شود تا نگارش این گونه كتاب‌ها به صورت سالانه صورت گیرد تا روند مستندسازی از اینگونه فعالیت‌ها ساماندهی گردد، شاید مراكز ثبت سازمان‌های غیر دولتی در هر موضوع و عرصه بهترین محل برای انجام اینگونه فعالیت باشند زیراكه آنها به شكلی مستمر با سازمان‌های غیر دولتی در تماس هستند و دریافت كننده گزارش‌های فعالیت آنها می‌باشند.
Leave a Comment