ضوابط و مقررات تأسیس مراکز، مؤسسات، کانون‌ها و انجمن‌های فرهنگی و نظارت بر فعالیت آن‌ها مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی

کنشگران داوطلب: به استناد “اهداف و وظایف شورای عالی انقلاب فرهنگی”[1] به ویژه بندهای 3 و2 و 4 و تبصره بند 3 از قسمت “ب” مصوبه مورخ 5/12/1364 شورای عالی به منظور تحقق اهداف و اجرای وظایف قانونی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی[2] مصوب 12/12/1365 خصوصاً بندهای 16- 17- 19- 22- 23- 24- ماده 2 قانون، ضوابط و مقررات تأسیس مراكز، مؤسسات، كانون­ها و انجمن­های فرهنگی و نظارت بر فعالیت آنها بدین شرح تصویب می‏شود:

فصل اول- كلیات و تعاریف

ماده 1ـ مراكز، مؤسسات، كانون­ها و انجمن­های فرهنگی، تشكیلاتی است كه با اهداف و مقاصد فرهنگی اعم از انتفاعی یا غیر انتفاعی (بر طبق ماده 584 قانون تجارت[3] و آیین‏نامه اصلاحی ثبت تشكیلات و مؤسسات غیر تجاری مصوب 1337) [4] و بر اساس شرایط مندرج در این ضوابط به مسئولیت اشخاص حقیقی یا حقوقی اعم از دولتی، عمومی و خصوصی، افراد واجد شرایط برای فعالیت در یك یا چند قلمرو فرهنگی، هنری و سینمایی و مطبوعاتی با سرمایه ایرانی تشكیل می‏دهند و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوز تأسیس، نظارت بر فعالیت­ها و انحلال آن­ها را صادر می‏كند.

ماده 2ـ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بر طبق مقررات و شرایط مندرج در این ضوابط پس از بررسی صلاحیت مؤسس یا مؤسسان و مدیر یا مدیران مسئول و با توجه به اهداف و موضوعات فرهنگی مندرج در این اساسنامه آن­ها كه مصادیق و قلمرو آن حسب مورد از سوی وزارتخانه مشخص خواهد شد نسبت به صدور مجوز تأسیس تصمیم خواهد گرفت.

ماده 3- تأسیس مراكز فرهنگی اقلیت­های دینی رسمی كشور[5] در محدوده امور فرهنگی آن اقلیت نیز منوط به اخذ مجوز طبق این ضوابط است.

ماده 4- تأسیس مراكز فرهنگی موضوع این ضوابط از طرف سفارتخانه‏های كشورهای خارجی و سازمان­های آزادیبخش یا اشخاص غیر ایرانی با رعایت قوانین راجع به خارجیان مقیم ایران و تأیید وزارت امور خارجه طبق آیین‏نامه‏ای خواهد بود كه به تصویب وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی می‏رسد.

ماده5- اهداف فرهنگی مصرح در اصول سیاست فرهنگی جمهوری اسلامی ایران الهام ‏بخش فعالیت­ها و هدف­های پیش‏بینی شده در اساسنامه مراكز مؤسسات و كانون­ها و انجمن­های فرهنگی است و این قبیل مراكز باید در اساسنامه تنظیمی به رعایت كامل قوانین و مقررات نظام جمهوری اسلامی ایران و ضوابط فرهنگی ملزم شوند و فعالیت آن­ها منافاتی با مبانی فرهنگ عمومی نداشته باشد.

فصل دوم- شرایط مؤسسان و مدیر مسئول

ماده 6- مؤسس یا مؤسسان و مدیرمسئول تشكیلات فرهنگی موضوع ماده 1 باید واجد این شرایط باشند:

1- تابعیت جمهوری اسلامی ایران[6]

2- نداشتن سوء پیشینه كیفری مؤثر[7] به تأیید مراجع ذی ربط و برخورداری از حسن شهرت[8].

3- محجور نبودن[9] و عدم ورشكستگی به تقلب و تقصیر.

4- دارا بودن 27 سال سن[10]

5- انجام خدمت وظیفه عمومی و یا ارائه برگ معافیت دائم.

6- داشتن امكانات كافی مناسب به تشخیص وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

7- داشتن مدرك كارشناسی یا معادل آن به تشخیص مراجع ذی ربط.

8- صلاحیت علمی و تخصصی یا تجارب كافی متناسب با موضوع (برای تقاضای مراكز تك منظوره) .

9- داشتن 6 ماه سابقه مؤثر فعالیت در مؤسسات و مراكز فرهنگی چند منظوره (برای متقاضی مراكز چند منظوره) .

ماده 7- كارگزاران نظام گذشته اعم از: نخست‏وزیران، وزیران، استانداران، امرای ارتش و شهربانی و ژاندارمری، رؤسای سازمان­های دولتی، نمایندگان مجلسین، سفرا، فرمانداران، شهرداران، رؤسای انجمن­های شهر و شهرستان تهران و مراكز استان­ها و اعضای ساواك، رؤسای حزب رستاخیز در تهران و مراكز شهرستان­ها و استان­ها و وابستگان رژیم سابق كه در فاصله زمانی پانزدهم خرداد 1342 تا بیست و دوم بهمن 1357 در آن مشاغل بوده و همچنین كسانی كه در این مدت از طریق مطبوعات، رادیو، تلویزیون یا سخنرانی در اجتماعات، خدمتگزاران تبلیغاتی نظام گذشته بوده‏اند و همچنین توطئه‏گران و اقدام‏كنندگان علیه اسلام و جمهوری اسلامی ایران، از تأسیس مراكز فرهنگی موضوع این ضوابط محرومند.

ماده 8- وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با مصاحبه‏ها و بررسی­های لازم و كافی ظرف یك ماه درباره تأیید صلاحیت یا عدم پذیرش تقاضا اعلام‏ نظر خواهد نمود و در صورت اعلام موافقت اصولی با تقاضا، مؤسس یا مؤسسان موظفند در مدت یك ماه از تاریخ اعلام نسبت به ارائه اساسنامه و تحقق شرایط مندرج در آن كه در این ضوابط به آن تصریح شده اقدام نمایند.

ماده 9- مؤسس یا مؤسسان در قبال سیاست­های فرهنگی و خط مشی كلی و مدیر مسئول در قبال فعالیت­ها و امور اجرایی مركز فرهنگی مسئولند و وظایف و مسئولیت­های هر یك باید به تفكیك اساسنامه پیشنهادی منظور شود.

فصل سوم- شرایط و ضوابط مندرج در اساسنامه

ماده 10- اساسنامه مركز فرهنگی موضوع این آیین‏نامه باید واجد این نكات باشد:

1- ذكر اهداف فرهنگی و مصادیق فعالیت­ها و انطباق آن­ها با شرایط مندرج در این ضوابط و شیوه‏نامه‏های صادر شده در محدوده وظایف و اختیارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

2- ذكر نام و نوع فعالیت (غیر تجاری انتفاعی یا غیر انتفاعی) تابعیت و سرمایه و مدت فعالیت و التزامات قانونی مركز فرهنگی.

3- اركان و تشكیلات مركز (مؤسس یا مؤسسان، هیأت مدیره و مدیر عامل یا مدیر مسئول، مجامع عمومی و نحوه تشكیل جلسات و رسمیت آن­ها و نصاب مقرر برای تصمیم‏گیری با تعیین حدود و وظایف و اختیارات و مسئولیت­های هر یك به تفكیك) .

4- سرمایه اولیه و منابع تأمین درآمد و دارایی و وضع امور مالی و محاسباتی و نحوه تقسیم سود (در مورد مراكز انتفاعی) یا تخصیص درآمدها (در مورد مراكز غیرانتفاعی) و چگونگی تأمین هزینه‏ها و زیان­های احتمالی.

5- چگونگی اداره و عضو پذیری مراكز فرهنگی در آینده.

6- شرایط انحلال و تعیین تكلیف اموال مركز فرهنگی پس از انحلال.

7- سایر شرایط و ضوابط با توجه به ضوابط و اهداف فرهنگی و بر اساس مقررات حاكم بر مؤسسات غیر تجاری كه با مقاصد فرهنگی و در قلمرو یك یا چند فعالیت پیش‏بینی شده در ماده یك فعالیت می‏كنند.

تبصره 1- اساسنامه پیشنهادی متضمن موارد یاد شده در ماده 10 باید در دو نسخه تنظیم و به همراه صورت جلسات پس از امضا به تأیید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برسد.

تبصره 2- در انجمن­های فرهنگی (ادبی، هنری) كه نوع فعالیت آن­ها غیر انتفاعی است تعداد مؤسسان نباید از 3 نفر كمتر باشد ولی در مؤسسات فرهنگی كه در قلمرو یك فعالیت فرهنگی تأسیس می‏شوند رعایت این شرط الزامی نیست و مؤسسات و مراكز فرهنگی كه در قلمرو دو فعالیت موضوع این ضوابط تأسیس می‏شوند تعداد مؤسسان نباید از تعداد فعالیت­های فرهنگی پیش‏بینی شده در اساسنامه آن­ها كمتر باشد.

فصل چهارم- نحوه بررسی تقاضای تأسیس و نظارت بر مراكز فرهنگی و چگونگی رسیدگی به تخلفات

ماده 11- به منظور بررسی تقاضاهای دریافتی و تحقیق و رسیدگی به صلاحیت متقاضیان و مدیران مسئول و صدور موافقت اصولی تأسیس مراكز فرهنگی و نظارت بر عملكرد آن­ها و نیز رسیدگی به موارد تخلف و تعلیق یا لغو جواز صادر شده هیأتی به تشخیص و تعیین وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی متشكل از افراد و مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تحت عنوان “هیأت رسیدگی به امور مراكز فرهنگی” تشكیل می‏شود.

1- وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی یا نماینده تام‏ الاختیار وزیر (رئیس هیأت) .

2- معاونان امور فرهنگی، هنری، مطبوعاتی، سینمایی و سمعی و بصری و پژوهشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

3- سه نفر از صاحب نظران امور هنری، فرهنگی و سینمایی به انتخاب وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی.

ماده 12- اعضای هیأت با حكم وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی منصوب می‏شوند و مدت عضویت افراد منتخب 2 سال و تجدید انتخاب آنان برای دوره‏های بعدی بلامانع است.

ماده 13- جلسات هر 15 روز یك بار تشكیل خواهد شد، دعوت از اعضا و تنظیم دستور جلسه و تهیه صورت جلسات و امور اجرایی هیأت نسبت به پذیرش تقاضاها و بررسی مدارك و طرح شكایات را دبیر هیأت كه وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به این سمت منصوب می‏كند انجام خواهد داد و دبیرخانه هیأت به تعداد كافی كارمند دفتری و كارشناس امور حقوقی و فرهنگی خواهد داشت.

تبصره- مصوبات با امضای رئیس هیأت ابلاغ می‏شود.

ماده 14- دبیر هیأت تقاضاهای دریافتی را پس از تكمیل مدارك در جلسات هیأت مطرح و نتایج را در صورت جلسات منعكس می‏كند و پس از امضای اعضا و تصویب و تأیید وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، تصمیمات را رئیس هیأت ابلاغ خواهد كرد.

پروانه فعالیت مراكز، مؤسسات، كانون­ها و انجمن­های فرهنگی با امضای وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی صادر می‏شود.

ماده 15- به تخلف­ها در هیأت رسیدگی می‏شود و در صورت اثبات تخلف، حسب مورد مجازات­های اخطار شفاهی یا كتبی، تعلیق جواز یا تعطیل موقت مركز فرهنگی از 3 ماه تا یك سال، تعطیل دائم و لغو مجوز، اعمال و توسط دبیر هیأت ابلاغ خواهد شد.

تبصره- متقاضیانی كه صلاحیتشان از سوی هیأت تأیید نشده یا مؤسسات فرهنگی كه به علت ارتكاب تخلف به یكی از مجازات­های پیش‏بینی شده در ماده 16(تعلیق و یا تعطیل موقت یا دائم مركز فرهنگی) محكوم می‏شوند می‏توانند از تاریخ رؤیت تصمیم هیأت در مدت 20 روز اعتراض خود را با ذكر دلایل و ارائه مدارك به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تسلیم كنند. رأی وزیر در ردّ اعتراض یا قبول آن قطعی و لازم‏الاجرا است.

ماده 16- هرگاه عمل ارتكابی مركز فرهنگی، عناوین تخلف و جرایم پیش‏بینی شده در قوانین مجازات اسلامی و سایر مقررات و قوانین جزایی كشوری را توأماً دارا باشد پس از بررسی پرونده موضوع به مراجع صالح قضایی احاله و تا صدور حكم قطعی از فعالیت مركز فرهنگی جلوگیری خواهد شد.

ماده 17- مراجع انتظامی ذی‏صلاح مكلفند به تقاضای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از ادامه فعالیت مراكز فرهنگی مذكور در مواد 15و 16 بدون مجوز یا مراكزی كه جواز آن­ها لغو شده جلوگیری كنند.

فصل پنجم- مقررات عمومی

ماده 18- هرگاه مدیر مسئول شرایط مندرج در ماده 8 را از دست بدهد یا استعفا دهد یا فوت شود مؤسس یا هیأت مؤسسان موظفند موضوع را به دبیرخانه هیأت گزارش دهند و در مدت 2ماه فرد واجد شرایطی را به هیأت معرفی كنند. در غیر این صورت هیأت می‏تواند جواز صادر شده را معلق یا لغو كند.

تبصره 1- تا زمانی كه صلاحیت مدیر مسئول جدید به تأیید نرسیده مسئولیت­های او به عهده مؤسسان یا مؤسس خواهدبود.

تبصره 2- اعلام نظر هیأت مبنی بر تأیید یا ردّ مدیر جدید باید در مدت یك ماه از تاریخ معرفی مدیر مسئول جدید به مركز فرهنگی ذی ربط ابلاغ شود.

ماده 19- مراكز فرهنگی موظفند با به كارگیری نام­ها و نشان­های مناسبی كه مركز فرهنگی دیگری ثبت نكرده باشد، در تولیدات و انتشارات خود، نام مركز، شماره ثبت و مجوز تأسیس و نشانی مركز را در محل مناسبی درج كنند.

ماده 20- مراكز، مؤسسات، كانون­ها و انجمن­های در حال فعالیت و فاقد مجوز، موظفند از تاریخ تصویب این ضوابط در مدت 6 ماه وضع خود را با این مقررات تطبیق دهند و مدارك لازم را همراه اساسنامه جدید طبق ضوابط و شرایط مندرج در ماده 6 ارائه دهند و پس از تأیید و صدور مجوز جدید نسبت به ثبت آن اقدام كنند، در غیر این صورت با آن­ها طبق ماده 17رفتار خواهد شد.

تبصره- مؤسساتی كه تا تصویب این ضوابط با نام­ها و نشان­های معینی فعالیت داشته‏اند در ثبت اسامی و مشخصات خود اولویت دارند مشروط بر این كه طبق مفاد ماده 20 عمل كنند.

ماده 21- هر مركز فرهنگی باید دفاتر محاسباتی مهر و موم ‏شده بر طبق قانون تهیه و مخارج و درآمدهای خود را در آن ثبت كند، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هر وقت لازم بداند می‏تواند دفاتر مالی مراكز فرهنگی را بازرسی كند.

ماده 22- مراكز فرهنگی پس از تأیید صلاحیت مؤسسان و مدیرمسئول و تصویب اساسنامه و صدور مجوز باید نسبت به ثبت آن بر طبق اساسنامه‏ای كه به تأیید هیأت رسیده اقدام و نسخه‏ای از اساسنامه ممهور به مهر اداره كل ثبت شركت­ها و مؤسسات غیر تجاری را با ذكر شماره ثبت و به دبیرخانه هیأت تسلیم كنند و سازمان ثبت نیز موظف است نسبت به ثبت مراكز فرهنگی موضوع این ضوابط بر طبق اساسنامه مورد تأیید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اقدام نماید.

تبصره1- سازمان ثبت اسناد باید از ثبت مراكز، مؤسسات، كانون­ها و انجمن­های فرهنگی فاقد مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خودداری نماید.

تبصره 2- هرگاه پس از صدور مجوز در مدت 6 ماه نسبت به ثبت مراكز فرهنگی اقدامی نشود مجوز مركز فرهنگی بی‏اعتبار می‏شود و با این قبیل مراكز ثبت‏ نشده به عنوان فاقد مجوز برخورد قانونی خواهد شد.

ماده 23- آیین‏نامه و روش­های اجرایی این ضوابط نسبت به چگونگی تحقیقات و بررسی صلاحیت متقاضیان و وظایف دبیرخانه و نحوه عمل هیأت حسب مورد از سوی معاونت­های ذی ربط تهیه و پس از تنقیح و تدوین در هیأت موضوع ماده 11 و تصویب وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی می‏شود.

ماده 24- وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مأمور اجرای این ضوابط و مقررات است و از تاریخ تصویب آن، مقررات مغایر ملغی است و درباره سایر مسائلی كه در این ضوابط پیش‏ بینی نشده با توجه به وظایف و اختیارات و مسئولیت­های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به شرح مندرج در قانون اهداف و وظایف این وزارتخانه[11] مصوب 12/12/1365 مجلس شورای اسلامی رفتار خواهد شد.

ماده 25- وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی می‏تواند اجرای تمام یا قسمتی از این ضوابط را نسبت به مراكز فرهنگی كه در قلمرو یك فعالیت فرهنگی تأسیس می‏شوند حسب مورد به معاونت­های ذی ربط یا ادارات كل ستادی یا اجرایی در تهران یا مراكز استان­ها محول و قسمتی از وظایف و اختیارات هیأت و دبیرخانه هیأت را به آن­ها تفویض كند.

ماده 26- این ضوابط مشتمل بر 5 فصل و 26 ماده در جلسه مورخ 8/8/1375 شورای عالی انقلاب فرهنگی به تأیید رسید و جایگزین ضوابط عام مصوب جلسات مورخ 22/1 و 13و 20/2/1367 شورای مشترك كمیسیون­های شورای عالی و مصوبه دویست و شصت و دومین جلسه مورخ 7/8/1370 شورای عالی درباره نحوه تشكیل و صدور مجوز تأسیس انجمن­های فرهنگی (ادبی، هنری) شد و هرگونه تغییری در آن منوط به پیشنهاد وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و تصویب شورای‏عالی انقلاب فرهنگی است.

[1]بنگ. به همین مجموعه ص 97

[2] بنگ. به همین مجموعه ص 57

[3] بنگ. به همین مجموعه ص 15

[4] بنگ. به همین مجموعه ص 17

[5] بنگ. به پاورقی شماره 5

[6] بنگ. به پاورقی شماره 21

[7] بنگ. به پاورقی شماره 22

[8] “حسن شهرت” در حقوق اداری ایران تعریف نشده است و بدین ترتیب ضابطه­ای است كه حاكمیت قانون را خدشه دار می­سازد.

[9] به افراد صغیر، سفیه و مجنون، محجور گفته می­شود. ماده 1207 قانون مدنی در این باره اشعار می­دارد: “اشخاص ذیل محجور و از تصرف در اموال و حقوق مالی خود ممنوع هستند:

1. صغار
2. اشخاص غیر رشید
3. مجانین”.

[10] این بند در جلسه 534 مورخ 5/12/1382 شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسیده است. بند سابق دارا بودن حد اقل 25 سال و شرط تأهل را لازم می­دانست.

[11] بنگ. همین مجموعه ص 57