آئین‌نامه چگونگی تشکیل، حدود وظایف و اختیارات و چگونگی عملکرد انجمن‌های صنفی و کانون‌های مربوط، موضوع ماده (131) قانون کار جمهوری اسلامی ایران

کنشگران داوطلب: هیأت وزیران در جلسه مورخ 6/10/1371 بنا به پیشنهاد شماره 63159 مورخ 8/7/1370 وزارت كار و امور اجتماعی، به استناد تبصره (5) ماده (131) قانون كار جمهوری اسلامی ایران- مصوب 1369- آئین نامه زیر را تصویب نمود:

فصل اول – چگونگی تشكیل انجمن­های صنفی و كانون­های مربوط

ماده 1- در اجرای ماده (131) قانون كار جمهوری اسلامی ایران،[1] به منظور حفظ حقوق و منافع مشروع و قانونی و بهبود وضع اقتصادی كارگران و كارفرمایان، كه خود متضمن حفظ منافع جامعه نیز باشد، كارگران مشمول قانون كار و كارفرمایان هر حرفه یا صنعت می­توانند با رعایت مقررات قانونی و این آئین نامه مبادرت به تشكیل انجمن صنفی نمایند.

ماده 2- كمترین نصاب لازم برای تشكیل انجمن صنفی كارگری در سطح كارگاه ده نفر و در صنف دست كم پنجاه عضو از صنف مربوط، از كارگاه­های مختلف می­باشد. انجمن صنفی كارفرمایی، دست كم با عضویت ده شخصیت حقوقی یا حقیقی تشكیل می­شود.

تبصره – عضویت كارگران و كارفرمایان به اعتبار شغل و فعالیت­های مختلف در انجمن­های صنفی متفاوت مجاز است، ولی آن­ها نمی­توانند در بیش از یك انجمن صنفی كارگری یا كارفرمایی به عنوان عضو هیأت مدیره یا بازرس انتخاب شوند.

ماده 3- به منظور هماهنگی در انجام وظایف محول شده و قانونی، انجمن­های صنفی كارگری و كارفرمایی هر صنعت یا حرفه یك استان می­توانند مطابق این آئین نامه نسبت به تشكیل كانون انجمن­های صنفی آن صنعت یا حرفه در آن استان اقدام نمایند.

تبصره 1–كانون­های انجمن­های صنفی حرفه یا صنعت خاص در استان­ها از اجتماع اعضای اصلی هیأت مدیره دست كم پنج انجمن صنفی مربوط تشكیل می­شود. ( این كانون­ها می­توانند دارای تشكیلات مركزی در سطح كشور باشند) .

تبصره 2 ـ تا زمانی كه تعداد انجمن­های صنفی خاص حرفه یا صنعت یك استان جهت تشكیل كانون انجمن­های صنفی خاص استان مربوط به حد نصاب لازم نرسیده باشد بر اساس تبصره 1 این ماده انجمن­های صنفی خاص حرفه یا صنعت حداقل پنج استان می­توانند به طور مجزا نسبت به تشكیل كانون انجمن­های صنفی صنعت یا حرفه خاص سراسر كشور اقدام كنند.

تبصره 3 ـ مجمع كانون عالی انجمن­های صنفی كارگری یا كارفرمایی توسط نمایندگان معرفی شده از سوی كانون­های انجمن­های صنفی حرفه یا صنعت خاص سراسر كشور به تعداد انجمن­های صنفی عضو نمایندگان معرفی شده از طرف انجمن­های صنفی حرفه یا صنعت كه موفق به تشكیل كانون سراسری مربوط نشده­اند تشكیل می­شود.

تبصره 4 ـ تعداد 5 نفر از 9 نفر اعضای اصلی و دو نفر از چهار نفر اعضای علی البدل هیأت مدیره كانون عالی انجمن­های صنفی را كانون انجمن­های صنفی صنایع انتخاب و معرفی می­كند. هر كانون انجمن­های صنفی حرفه یا صنعت خاص حداكثر می­تواند یك نفر از اعضای هیأت مدیره كانون عالی انجمن­های صنفی كارگری یا كار فرمایی را انتخاب كند.

تبصره 5 ـ در صورتی كه در یك استان بیش از یك انجمن صنفی در یك صنعت یا حرفه تشكیل شود با توجه به تعداد اعضا كلیه انجمن­های صنفی دارای حق رأی بوده و نماینده استان با نظر و انتخاب اعضای انجمن­ها در كانون عالی انتخاب می­شوند.[2]

ماده 4- كانون­های انجمن­های صنفی صنعت یا حرفه خاص در هر استان می­توانند جداگانه نسبت به تشكیل كانون انجمن­های صنفی صنایع و كانون انجمن­های صنفی حرف آن استان اقدام نمایند.

تبصره – كانون انجمن­های صنفی صنایع یا حرف در هر استان توسط نمایندگان معرفی شده از سوی كانون­های صنفی یا حرفه خاص آن استان به تعداد انجمن­های صنفی عضو و نمایندگان معرفی شده از طرف انجمن­های صنفی كه كانون مربوط را ندارند، تشكیل می­شود.

ماده 5- كانون انجمن­های صنفی هر استان از نمایندگانی كه كانون انجمن­های صنفی صنایع و كانون انجمن­های صنفی حرف آن استان معرفی می­كنند، تشكیل می­شود.

تبصره – تعداد پنج نفر از نه نفر اعضای اصلی و دو نفر از چهار نفر اعضای علی البدل هیأت مدیره كانون استان را، كانون انجمن­های صنفی صنایع انتخاب و معرفی می­كند.

ماده 6- كانون عالی انجمن­های صنفی سراسر كشور توسط هیأت مدیره كانون انجمن­های صنفی دست كم پنج استان تشكیل می­شود.

فصل دوم – هیأت مؤسس و اركان انجمن­های صنفی و كانون­های مربوط

ماده 7- به منظور تأسیس انجمن­های صنفی و كانون­های مربوط، هیأتی به نام هیأت مؤسس مركب از دست كم سه نفر از افراد ذی ربط با توجه به نوع تشكل، انجمن­های صنفی و كانون­های مربوط، برای فراهم آوردن مقدمات لازم تشكیل می­شود.

تبصره – وظایف هیأت مؤسس عبارتند از:

1- تهیه پیش نویس اساسنامه با رعایت مواد (12) و (13) این آئین نامه.

2- تهیه فهرست مشخصات داوطلبان عضویت.

3- دعوت از اعضا جهت شركت در مجمع عمومی به منظور تصویب اساسنامه و انجام انتخابات.

ماده 8- اركان انجمن صنفی عبارت است از:

1- مجمع عمومی

2- هیأت مدیره

3- بازرسان

تبصره – چگونگی تشكیل مجامع عمومی، حدود وظایف و اختیارات هیأت مدیره و بازرسان در اساسنامه انجمن تعیین خواهد شد.

ماده 9- اركان كانون انجمن­های صنفی استان به شرح زیر می­باشد:

1- مجمع عمومی نمایندگان

2- هیأت مدیره كانون استان

3- بازرسان

تبصره – چگونگی تشكیل مجمع عمومی نمایندگان، حدود وظایف و اختیارات هیأت مدیره كانون استان و بازرسان در اساسنامه انجمن تعیین می­شود.

ماده 10 – اركان كانون عالی انجمن­های صنفی سراسر كشور بدین شرح است:

1- مجمع عمومی سراسری نمایندگان.

2- هیأت مدیره كانون عالی.

3- بازرسان.

تبصره- چگونگی تشكیل مجمع عمومی سراسری نمایندگان، حدود وظایف و اختیارات هیأت مدیره كانون عالی بازرسان در اساسنامه كانون عالی تعیین خواهد شد.

ماده 11- هیأت مدیره انجمن­های صنفی و كانون­های مربوط مكلفند دست كم سه ماه قبل از پایان دوره، مجمع عمومی را برای تجدید انتخابات دعوت نمایند.

هیأت مدیره انجمن­های صنفی و كانون­های مربوط تا تعیین هیأت مدیره جدید كلیه مسئولیت­های قبلی را به عهده خواهند داشت.

تبصره 1- بازرسان با یك سوم از اعضا می­توانند در هر زمانی كه تشخیص می­دهند نسبت به تشكیل جلسه مجمع عمومی اقدام نمایند.

تبصره 2- حداكثر دو ماه پس از پایان دوره، بازرس نسبت به تشكیل مجمع عمومی و تجدید انتخابات اخطار می­دهد. یك سوم اعضا حداكثر تا چهار ماه فرصت دارند تا نسبت به تشكیل مجمع عمومی و تجدید انتخابات اقدام نمایند.

تبصره 3- چنانچه حداكثر شش ماه پس از پایان دوره، تجدید انتخابات صورت نگرفته باشد، بازرسان مكلفند انحلال تشكل، انجمن صنفی یا كانون مربوط را به وزارت كار و امور اجتماعی و سایر مراجع ذی ربط اعلام نمایند.

فصل سوم – چگونگی ثبت و انحلال انجمن­های صنفی و كانون­های مربوط

ماده 12 – كمترین اطلاعات و مشخصاتی كه باید در اساسنامه انجمن­های صنفی و كانون­های مربوط درج شود، ظرف سه ماه از تاریخ تصویب این آئین نامه بنا به پیشنهاد وزارت كار و امور اجتماعی به تصویب شورای عالی كار خواهد رسید.

ماده 13- كلیه انجمن­های صنفی و كانون­های مربوط، كانون انجمن­های صنفی در استان و كانون عالی انجمن­های صنفی در كل كشور، به هنگام تشكیل موظف به تنظیم اساسنامه با رعایت مقررات قانونی و طرح و تصویب آن در مجمع عمومی مربوط و ثبت در وزارت كار و امور اجتماعی می­باشند.

ماده 14- ثبت اساسنامه انجمن­های صنفی كارگری و كارفرمایی و كانون­های مربوط و هرگونه تغییر یا اصلاح اساسنامه، همچنین انتخاب یا تغییر مسئولان، مستلزم تسلیم مدارك زیر به وزارت كار و امور اجتماعی است:

1- دو نسخه تقاضانامه تأسیس انجمن­های صنفی یا كانون­های مربوط در مرحله اول.

2- دو نسخه اساسنامه.

3- دو نسخه صورت جلسه مجمع عمومی در خصوص تصویب یا اصلاح اساسنامه یا انتخاب یا تجدید انتخاب اعضای هیأت­های مدیره، هیأت­های مدیره كانون استان و كانون عالی و بازرسان.

4- آگهی منتشر شده هیأت مؤسس مربوط به تأسیس انجمن صنفی كارگری یا كارفرمایی یا كانون­های مذكور در این آئین نامه در یكی از روزنامه­های كثیر الانتشار یا روزنامه­های محلی.

5- یك نسخه صورت اسامی شركت كنندگان در مجمع عمومی كه به امضای ایشان رسیده باشد.

ماده 15- وزارت كار و امور اجتماعی پس از دریافت مدارك یاد شده در ماده (14) در صورت تكمیل و صحت مدارك ظرف یك ماه نسبت به ثبت، صدور گواهی صحت انتخابات و انتشار آگهی ثبت در روزنامه رسمی كشور و یكی از روزنامه­های كثیرالانتشار به هزینه تشكل ذی ربط اقدام خواهد نمود.

تبصره- وزارت كار و امور اجتماعی مكلف است هنگام ثبت، مراقبت نماید كه وظایف مصوب در اساسنامه با سایر قوانینی كه وظایف خاصی را برای صنوف پیش بینی نموده است، از قبیل قوانین نظام صنفی، نظام پزشكی، كانون وكلای دادگستری و …، تداخل یا مغایرت نداشته باشد.

ماده 16- ثبت دو تشكل، انجمن صنفی یا كانون­های مربوط با یك نام و تحت یك عنوان مجاز نیست.

ماده 17- انحلال انجمن­های صنفی كارگری یا كارفرمایی یا كانون­های مربوط موجب تضییع حق یا اسقاط تكلیف دو طرف قرارداد در پیمان­های دسته جمعی منعقد شده قبلی نخواهد بود.

تبصره – ایفای تعهدات و تصفیه حساب­ها به عهده هیأت­های تصفیه تشكل، انجمن صنفی كارگری یا كارفرمایی یا كانون­های مربوط، به انتخاب مجمع عمومی خواهد بود. در صورت عدم انتخاب، بازرسان و رئیس هیأت مدیره این وظیفه را عهده دار خواهند بود.

ماده 18- پس از انحلال انجمن صنفی كارگری یا كارفرمایی یا كانون­های مربوط ثبت آن از سوی وزارت كار وامور اجتماعی لغو و مراتب به هزینه آن تشكل در روزنامه رسمی كشور و یكی از روزنامه­های كثیر الانتشار جهت اطلاع عموم درج خواهد شد.

تبصره ـ انجمن­های صنفی و كانون­های مربوط می­توانند به منظور تأمین بخشی از هزینه­های ثبت و آموزش انجمن­ها، كمك هایی را به وزارت كار و امور اجتماعی اعطا نماید تا در موارد تعیین شده مصرف نماید.[3]

ماده 19- ثبت تشكل­های صنفی موضوع این آئین نامه و نظارت بر انتخابات و فعالیت آنها به عهده وزارت كار و امور اجتماعی است. در صورتی كه اداره كل سازمان­های كارگری و كارفرمایی در وزارتخانه یاد شده، فعالیت انجمن صنفی یا یكی از اعضای هیأت مدیره آن را مغایر با قوانین و مقررات تشخیص دهد، مراتب را جهت اخذ تصمیم، حسب مورد به هیأت حل اختلاف یا دادگاه صالح، ارجاع می­كند.

ماده 20- كلیه انجمن­های صنفی و كانون­های مربوط مكلفند تاریخ تشكیل مجامع عمومی خود را دست كم پانزده روز قبل از تشكیل و بدون احتساب ایام تعطیل، به طور كتبی به وزارت كار و امور اجتماعی اعلام نمایند.

فصل چهارم- وظایف و اختیارات انجمن­های صنفی و كانون­های مربوط

ماده 21- وظایف و اختیارات انجمن­های صنفی كارگری به شرح زیر است:

1- كوشش در جهت استیفای حقوق و خواست­های مشروع و قانونی اعضا.

2- دریافت حق عضویت و كمك­های داوطلبانه به ترتیبی كه در اساسنامه مقرر می­شود.

3- همكاری در جهت تأسیس و تقویت شركت­های تعاونی، صندوق قرض الحسنه، همچنین تلاش در جهت تأمین امكانات رفاهی اعضا با رعایت مقررات مربوط.

4- همكاری با وزارت كار و امور اجتماعی در جهت شناخت مشكلات كارگری و اجرای قانون كار.

5- عضویت در كانون انجمن­های صنفی استان پس از تصویب مجمع عمومی مربوط.

6- فعالیت مشترك با كانون انجمن­های صنفی استان و كانون عالی انجمن­های صنفی سراسر كشور در حدود قوانین و مقررات كشور.

7- همكاری با سایر تشكل­های كارگری و كارفرمایی و انجام سایر وظایف و اختیاراتی كه به موجب قانون بر عهده انجمن­های صنفی قرار داده شده است.

ماده 22- وظایف و اختیارات كانون­های استان وكانون عالی انجمن­های صنفی كارگری به شرح زیر است:

1- ایجاد هماهنگی بین انجمن­های صنفی و كانون­های انجمن­های صنفی استان­ها.

2- همكاری با دستگاه­های اجرایی و مراجع ذی ربط به منظور حسن اجرای قوانین و مقررات مربوط به تشكل­های كارگری، از راه­های مختلف از جمله برگزاری گردهمایی­های مربوط.

3- ارائه نظر مشورتی و حقوقی در خصوص تهیه لوایح و طرح­های مربوط به قوانین كار و تأمین اجتماعی، مسایل رفاهی و حقوق قانونی كارگران به مراجع ذی ربط.

4- انتخاب نمایندگان قانونی كارگران در مراجع و مجامع قانونی داخلی و بین المللی با توجه به آئین نامه ماده (136) قانون كار[4] و مقررات مربوط.

5- كوشش در جهت استیفای حقوق صنفی و خواست­های مشروع و قانونی اعضا.

ماده 23- وظایف و اختیارات انجمن­های صنفی و كانون­های انجمن­های صنفی استانی كارفرمایی به شرح زیر است.

1- كوشش در جهت استیفای حقوق صنفی و خواست­های مشروع و قانونی اعضا.

2- جمع آوری اطلاعات، بررسی و تحقیق درباره مشكلات، شناخت نیازها و اولویت­ها.

3- برنامه ریزی برای تأمین نیازها، توسعه و گسترش فعالیت­ها.

4- كوشش در ارتقای ظرفیت تولید، انتقال و نوآوری تكنولوژیك.

5- سعی در بهبود و كیفیت تولید، با بررسی، شناخت و استقرار روش­های نوین كنترل كیفیت.

6- كوشش در جهت هماهنگی در آموزش و تأمین نیروی انسانی مورد نیاز، همكاری با وزارت كار و امور اجتماعی و سایر دستگاه­ها و نهادهای ذی ربط برای انجام آموزش­های مربوط به حفاظت فنی و بهداشت كار.

7- همكاری در جهت تأسیس و تقویت شركت­های تعاونی مرتبط با وظایف انجمن.

8- قبول مسئولیت و همكاری با وزارتخانه­ها، سازمان­ها و نهادهای رسمی در انجام وظایف و تكالیفی كه این دستگاه­ها به كانون­های استانی انجمن محول می­كنند و آمادگی برای ارائه مشورت­های لازم به آنها.

9- عضویت و ایجاد ارتباط با تشكل­ها و سازمان­های مرتبط با وظایف انجمن­های صنفی یا كانون­های استانی، در داخل یا خارج از كشور در چهارچوب فعالیت­های صنفی و قوانین و مقررات كشور.

10- جمع آوری حق عضویت و كمك­های داوطلبانه به ترتیبی كه در اساسنامه مقرر می­شود.

11- همكاری با انجمن­های صنفی كارگری یا كانون­های استانی و دیگر انجمن­های صنفی كارفرمایی و سایر تشكل­های كارفرمایی.

12- ارائه نظر مشورتی و حقوقی در خصوص تهیه لوایح و طرح­های مربوط به قوانین كار و تأمین اجتماعی و مسایل رفاهی و حقوق قانونی كارفرمایان به مراجع ذی ربط.

ماده 24- سایر اختیارات كانون عالی انجمن­های صنفی كارفرمایی علاوه بر موارد مندرج در ماده (23) به شرح زیر است:

1- ایجاد هماهنگی بین انجمن­های صنفی و كانون­های انجمن­های صنفی استان­ها.

2- همكاری با دستگاه­های اجرایی و مراجع ذی ربط جهت حسن اجرای قوانین و مقررات مربوط.

3- انجام تحقیقات لازم به منظور ارائه نظر مشورتی در خصوص تهیه لوایح و طرح­های مربوط به قوانین كار و تأمین اجتماعی.

4- ارائه نظرات حقوقی جهت دفاع از حقوق اعضا.

5- انتخاب نمایندگان قانونی كارفرمایان در مراجع و مجامع قانونی داخلی و بین المللی یادشده در قانون كار و آئین نامه­های مربوط.

[1]بنگ به ص 70 همین مجموعه

[2] تبصره های 5- 2 توسط هیأت وزیران در جلسه مورخ 11/5/1377 بنا به پیشنهاد شماره 73613 مورخ 4/9/1375 وزارت كار و امور اجتماعی تصویب شده است.

[3] این تبصره توسط هیأت وزیران در جلسه مورخ 21/9/1372 با عنایت به نظر ریاست محترم مجلس شورای اسلامی و بنا به پیشنهاد شماره 13486 / ف مورخ 24/7/1372 وزارت كار و امور اجتماعی به تصویب رسیده است.

[4] ماده 136 اشعار می­دارد: “كلیه نمایندگان رسمی كارگران جمهوری اسلامی ایران در سازمان جهانی كار، هیأت­های تشخیص، هیأت­های حل اختلاف، شورای عالی تأمین اجتماعی، شورای عالی حفاظت فنی و نظایر آن، حسب مورد، توسط كانون عالی شوراهای اسلامی كار، كانون عالی انجمن­های صنفی كارگران و یا مجمع نمایندگان كارگران انتخاب خواهند شد.

تبصره 1- آئین نامه اجرائی این ماده با پیشنهاد شورای عالی كار به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.

تبصره 2- در صورتی كه تشكل­های عالی كارگری و كارفرمائی موضوع این فصل ایجاد نشده باشند، وزیر كار و امور اجتماعی می‌توانند نسبت به انتخاب نمایندگان مزبور در مجامع، شوراها و هیأت­های عالی اقدام نماید”.

آئین نامه اجرایی این ماده در تاریخ 11/6/1371 به تصویب هیأت وزیران رسیده است.